Voordat je een nieuw initiatief of project start, is het belangrijk om een plan op te stellen. Het eerste deel van dat plan zou moeten bestaan uit het maken van een situatieanalyse. In de kern is een situatieanalyse een manier om te zien hoe je bedrijf zich verhoudt tot de concurrentie. Er worden verschillende aspecten van je bedrijf bekeken om je te helpen weloverwogen beslissingen te nemen terwijl je bedrijft groeit. 

Dus waarom is een situatieanalyse zo belangrijk voor projectplanning en marketingstrategieën? Zie het zo: bedrijven lanceren doorgaans nieuwe projecten of initiatieven om een nieuw product te maken, een bestaand product te verbeteren of nieuwe en bestaande klanten kennis te laten maken met hun producten. Maar wat gebeurt er als je contact maakt met klanten en ze je product niet willen of nodig hebben? Daarmee kan maanden (misschien wel jaren) werk in de prullenbak.

Hoewel er geen manier is om het succes van een product te garanderen, geeft een situatieanalyse je de informatie die je nodig hebt om je bedrijf in de juiste richting te leiden. In dit artikel behandelen we de basisinformatie die je nodig hebt om je eigen situatieanalyse uit te voeren.

Wat is een situatieanalyse?

Voor we verder gaan, eerst de vraag die iedereen bezighoudt: wat is een situatieanalyse? In de inleiding hebben we deze vraag al kort beantwoord, maar laten we er dieper op ingaan. 

Een situatieanalyse is een methodische kijk op de interne en externe factoren die je bedrijf op een bepaald moment beïnvloeden. Deze factoren kunnen zijn: klanten, concurrenten, de marktomgeving en de mogelijkheden van je bedrijf. Door onderzoek te doen naar deze elementen van je bedrijf en de omgeving, kun je sterke en zwakke punten en potentiële groeigebieden identificeren. 

Dit lijkt een brede definitie en dat is het ook: situatieanalyse is een brede term die verschillende kleinere activiteiten omvat. Activiteiten zoals SWOT-analyse, PESTEL-analyse, de Five Forces van Porter, 5C-analyse en VRIO-analyse (maar daarover later meer). Met andere woorden: een situatieanalyse is een fase van strategische planning en tijdens die fase kun je verschillende analytische hulpmiddelen gebruiken. 

Waarom is een situatieanalyse belangrijk?

We zeiden het al eerder en we zeggen het nog eens: je moet eerst een situatieanalyse uitvoeren voordat je met een concreet projectplan of een concrete marketingstrategie komt. Maar maak je geen zorgen, je hoeft ons niet op ons woord te geloven. Laten we eens precies bekijken waarom situatieanalyse zo belangrijk is in de vroege stadia van de planning.  

Een situatieanalyse geeft je in de eerste plaats een beeld van je bedrijf zoals het is. Geen opsmuk en geen overdrijvingen, maar gewoon een eerlijke blik op waar je staat. Wat zijn je sterke kanten? Je zwakke punten? Hoe verhoud je je tot concurrenten? Door een situatieanalyse uit te voeren, krijg je een totaalbeeld van je bedrijf en zijn huidige toestand.

Dit kan helpen licht te werpen op andere gebieden van je bedrijf. Tegen welke problemen loop je aan? Welke strategieën gebruik je momenteel om deze problemen op te lossen?

Met een evenwichtig beeld van waar je bedrijf staat, kun je een beter idee krijgen van waar je naartoe wilt. Nadat je een situatieanalyse hebt uitgevoerd, zou je de huidige en gewenste toestand van je bedrijf duidelijk moeten kunnen bepalen. Van daaruit kun je doelen stellen en actie ondernemen om je droom werkelijkheid te maken. 

Overwegingen binnen een situatieanalyse

Om doeltreffend te zijn, moet de situatieanalyse grondig zijn. Halfbakken is gewoon niet genoeg. Hoe ziet een gedegen situatieanalyse er dan uit? Om te beginnen moet je je bedrijf vanuit verschillende perspectieven bekijken. Maar dat is het korte antwoord. Laten we eens kijken naar enkele van de belangrijkste perspectieven die een rol spelen bij situatieanalyse. Bij het uitvoeren van een situatieanalyse moet je rekening houden met:

• Productsituatie: simpel gezegd: wat is je huidige product? In dit geval kan het nuttig zijn om 'product' te definiëren als alle manieren waarop je aan de behoeften van je klanten tegemoet komt. Denk bij het evalueren van je huidige product aan ook aan de extra diensten die je aan klanten verleent. Is je klantenservice van topklasse? Want dat heeft zeker invloed op de productsituatie.  
• Concurrentiesituatie: een situatieanalyse is niet compleet zonder enige vorm van concurrentieanalyse uit te voeren. Je marketingstrategie en bedrijfsplan moeten altijd rekening houden met concurrenten en om dat te doen, moet je analyseren waar je concurrenten staan. (VRIO-analyse kan een geweldig hulpmiddel zijn om concurrentievoordeel op lange termijn vast te stellen.)
• Distributiesituatie: hoe krijg je je product bij klanten? Dit kunnen app stores zijn, fysieke winkels enzovoort. Dat is je distributiesituatie. Je distributiekanalen kunnen je bedrijf maken of breken: dit is tenslotte waar je klanten daadwerkelijk bereikt. Door deze in je situatieanalyse op te nemen, kun je manieren vinden om klanten beter te bereiken, te binden en te behouden. 
• Omgevingsfactoren: je verwacht het misschien niet, maar omgevingsfactoren kunnen zowel intern als extern zijn. Interne omgevingsfactoren kunnen zijn: slechte communicatie of veranderingen in leiderschap en structuur. Externe omgevingsfactoren zijn vaak verstrekkend: economische recessies, wettelijke beperkingen enzovoort. Staatssteun is een actueel voorbeeld van een externe omgevingsfactor. 
• Kansen- en probleemanalyse: bij de beschouwing van alle voorgaande situaties begin je waarschijnlijk de sterke en zwakke punten van je bedrijf te herkennen en daarmee ook kansen en bedreigingen. Om dit proces te formaliseren en documenteren, moet je met je team een SWOT-analyse uitvoeren.

Methoden en diagrammen voor situatieanalyse

Weet je nog dat we zeiden dat situatieanalyse een breed begrip is dat verschillende kleinere, meer specifieke activiteiten omvat? Het is tijd om eens te kijken naar die kleinere stukjes waaruit een situatieanalyse bestaat. 

Er zijn vijf soorten analyses die doorgaans gebruikt worden voor situatieanalyse: SWOT-analyse, PESTEL-analyse, de Five Forces van Porter, 5C-analyse en VRIO-analyse. Laten we deze eens nader bekijken.

SWOT-analyse 

Wat betreft strategische analyse vormen SWOT-diagrammen de basis. SWOT is een Engels acroniem dat staat voor sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. Bij een SWOT-analyse bekijk je je bedrijf vanuit elk van deze gezichtspunten en leg je je bevindingen vast in een SWOT-diagram: vier kwadranten die overeenkomen met elk woord van het acroniem. 

Een SWOT-analyse doe je het best in teamverband. Je hebt verschillende perspectieven nodig om een goed beeld van je bedrijf te krijgen. Net als de meeste teamactiviteiten vereist een SWOT-analyse samenwerking en communicatie. Maak kennis met Lucidspark. Als je je SWOT-diagram met Lucidspark maakt, kunnen teamleden over deelnemen aan de vergadering. Bewerk het in real time terwijl je brainstormt met je team. Als je het diagram met je team hebt gedeeld, hebben teamleden altijd toegang tot de actuele versie. 

PESTEL-analyse

Net als SWOT is ook PESTEL een Engels acroniem. Elke letter komt overeen met een categorie van externe factoren die je bedrijf kunnen beïnvloeden: politieke, economische, sociale, technologische, milieu- en juridische factoren. Als je niet zeker weet wat onder elke categorie valt, stel jezelf dan de onderstaande vragen tijdens het analyseren van de categorieën:

• Politieke factoren: zijn er overheidsmaatregelen of handelsbeperkingen die van invloed zullen zijn op je bedrijf?
• Economische factoren: is er een economische recessie of juist een opleving? Hebben mensen onlangs subsidie ontvangen?
• Sociale factoren: welke trends hebben invloed op je bedrijf? Welke demografie probeer je te bereiken? 
• Technologische factoren: zijn er grote technologische ontwikkelingen in je branche geweest? Is er nieuwe wetgeving met betrekking tot de technologie die je gebruikt?
• Omgevingsfactoren: zijn er milieuvoorschriften die van invloed zijn op jouw sector? Dit kunnen bijvoorbeeld emissienormen zijn. (Dit kan al dan niet relevant zijn, afhankelijk van je branche.)
• Juridische factoren: welke gezondheidsvoorschriften hebben invloed op de manier waarop je zaken doet? Veiligheidsvoorschriften? Als er wetgeving is die van invloed is op je bedrijf, dan is dat een juridische factor. 

Bij een PESTEL-analyse ga je na hoe je bedrijf beïnvloed wordt door elke categorie factoren. Noteer je bevindingen in een PESTEL-diagram. 

De vijf krachten van Porter 

Het vijfkrachtenmodel van Porter, voor het eerst geïntroduceerd door Harvard-professor Michael E. Porter aan het eind van de jaren 70, is een analytische methode die je helpt je concurrentie te analyseren. Het doel is om bedreigingen van de concurrentie op te sporen en te elimineren (of te vermijden). Volgens de methode van Porter wordt de concurrentie-omgeving gevormd door vijf krachten:

• Dreiging van substituten: kan een nieuw product of nieuwe dienst jouw product of dienst vervangen? Als dat zo is, krijgen klanten meer keuzemogelijkheden en meer keuzemogelijkheden betekent dat je een concurrentievoordeel moet hebben om geen klanten te verliezen.
• Dreiging van toetreders: als er nieuwe concurrenten in het spel komen, bestaat de kans dat je klanten verliest omdat ze meer mogelijkheden hebben om uit te kiezen.
• Concurrentie op de markt: hoe je het ook wendt of keert, er zullen altijd rivaliserende bedrijven zijn die je onderneming bedreigen. Zij proberen ook de markt in handen te krijgen, dus daarom moet je beter zijn dan zij.
• Macht van leveranciers: als je afhankelijk bent van een leverancier, heeft deze veel invloed. Als een leverancier ervoor kiest om de prijzen te verhogen, heb je geen andere keuze dan dit te accepteren of een nieuwe leverancier te zoeken. 
• Macht van afnemers: in hoeverre is de klant afhankelijk van je product? Als ze er niet van afhankelijk zijn, waarom blijven ze dan klant?

5C-analyse 

Tijdens een 5C-analyse denken jij en je team na over vijf factoren die je bedrijf beïnvloeden: het bedrijf, je concurrenten, je klanten, je medewerkers en het klimaat. Laten we eens kijken wat dat betekent:

• Bedrijf: kijk naar de interne aspecten van je bedrijf. Wat zijn je doelen? Wat zijn je producten? Wie zit er in je team?
• Concurrenten: kijk naar de andere bedrijven in je branche. Wat doen ze om marktaandeel te veroveren? Wat doen ze anders dan jij?
• Klanten: wat zijn de demografische gegevens van je klanten? Kun je deze uitbreiden?
• Medewerkers: van welke leveranciers en distributeurs ben je afhankelijk? Zijn er alternatieve opties?
• Klimaat: welke politieke, juridische en economische factoren hebben invloed op jouw sector en markt?

VRIO-analyse 

Als je concurrentievoordelen probeert te identificeren, is de VRIO-analyse het instrument bij uitstek. De VRIO-analyse is een methode om je middelen en de concurrentievoordelen (of -nadelen) daarvan te evalueren. In de VRIO-analyse beschouw je middelen vanuit vier perspectieven:

• Is het waardevol?
• Is het zeldzaam?
• Is het imiteerbaar?
• Is je bedrijf erop ingesteld om het te benutten?

Als je deze vragen beantwoordt, kun je bepalen of een middel je een concurrentienadeel, concurrentiepariteit, een tijdelijk concurrentievoordeel, een ongebruikt concurrentievoordeel of een concurrentievoordeel op lange termijn oplevert. 

Je hebt misschien een gemeenschappelijk thema opgemerkt dat de vijf hierboven genoemde methoden met elkaar verbindt: visuals. Zoals bij de meeste analytische processen en methoden is situatieanalyse een stuk gemakkelijker wanneer je informatie visualiseert. Of het nu gaat om een SWOT-diagram, een VRIO-diagram of gewoon een whiteboard om te brainstormen: Lucidspark kan je team helpen georganiseerd en creatief te blijven terwijl je een situatieanalyse uitvoert.